Kliknij w miniaturę okładki, aby przejść do dużego formatu

Z okazji 60 rocznicy poświęcenia kościoła

W tym roku w maju przypada sześćdziesiąta rocznica poświęcenia kościoła w Czernicy, pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Poświęcenia dokonał 3 maja w 1953 r. ks. kan. dr Henryk Proksch, z upoważnienia biskupa katowickiego Stanisława Adamskiego, będącego pod przymusem poza diecezją. O budowie kościoła pisano już kilka razy w piśmie parafialnym, od pierwszego numeru, a całość treści z adnotacją o kapłanach budowniczych i duszpasterzach opisano obszerniej w 8 numerze „ Znaku Pokoju” z października 2003 roku.

W związku z tą rocznicą, wydaje się bardziej celowe pisać o żywym kościele Ludu Bożego, który stworzył Jezus Chrystus.

„Buduje się kościoły, aby je poświęcić Bogu, aby je oddać Jemu samemu, jako szczególną własność i Jego mieszkanie wśród nas, którzy jesteśmy Jego Ludem. Od naszych przodków w wierze, otrzymaliśmy pewność prawdy objawionej, że Bóg chce przebywać wśród nas. Chce być z nami”. (Słowa Jana Pawła II z roku 1980).

Jaka jest więc funkcja poświęconego kościoła?
Odpowiedź na to pytanie zawarta jest w modlitwie mszalnej na poświęcenie kościoła: „Boże, Ty nazwałeś swój lud Kościołem, spraw aby wierni gromadzący się w imię Twoje, Ciebie wielbili i miłowali, także byli posłuszni i pod Twoim kierownictwem osiągnęli obiecane życie w niebie”.
Jezus zmartwychwstały ukazywał się apostołom jako wspólnocie osób. Zauważamy to na wielu objawieniach zmartwychwstałego, także na przykładzie uczniów idących w niedzielę wielkanocną z Jerozolimy do wsi zwanej Emaus. Opuścili miasto zniechęceni, smutni, zawiedzeni i zestresowani. W drodze dołączył do nich ktoś Nieznajomy, nie przedstawił się, ale znał doskonale biblijne, mesjańskie pisma prorockie i oryginalnie, i ciekawie je wyjaśniał, począwszy od Mojżesza.
Wreszcie doszli do celu. Na ich prośbę usiadł z nimi przy stole. Tu zawiązała się wspólnota stołu i chleba. Prawdopodobnie nie doszło by do tego spotkania przy stole, gdyby nie Lectio Divina w drodze do Emaus, czyli współczesna metoda czytania Biblii ( poczytaj w „Gościu Niedzielnym” z trzeciej niedzieli wielkanocnej). „Biblię czyta nam Bóg”. Właśnie uczniom w drodze Biblię Pism Prorockich wyjaśniał sam zmartwychwstały Jezus - Syn Boży.
Owa Lectio Divina warunkuje wspólnotę stołu i chleba w Emaus i dopiero z nią stanowi jedną całość. Jezus, jeszcze nieznajomy uczniom: „Wziął chleb i odmówił błogosławieństwo nad nim, połamał go i dawał im” (Ew. Jana). „Wtedy otworzyły się im oczy i poznali Go”. Wtedy uczniowie stwierdzili: „Czy serce nie pałało w nas, kiedy rozmawiał z nami i Pisma nam wyjaśniał?” Mogli już teraz powiedzieć „żegnaj smutku”. Uradowani wracają do Jerozolimy i wchodzą do wspólnoty zebranych tam apostołów. Obdarowali się wzajemnie doświadczeniem spotkania zmartwychwstałego Nauczyciela.

Wspólnota uczniów z Jezusem w Emaus może być wzorcem wspólnoty eucharystycznej, zgromadzonej w kościele w niedziele i święta. Jezus w osobie kapłana sprawuje Eucharystię i „łamie dla nas Chleb”. Najpierw jednak „wyjaśnia nam Pisma,” bo jesteśmy w drodze do niebiańskiego Emaus. We Mszy Świętej najpierw jest liturgia Słowa. Na mocy Chrztu i Bierzmowania sprawują ją po części uczniowie Jezusa. Liturgia Słowa prowadzi do liturgii Ofiary: błogosławieństwa chleba i wina, następnie do „łamania Chleba eucharystycznego i spożywania Go, jak i Krwi Pańskiej. Sam Jezus zmartwychwstały poleca nam go spożywać, a nawet zobowiązuje nas „aż przyjdzie Królestwo Boże” (Łk 22,18).

„W jedno nas tu zgromadziła miłość Chrystusa, weselmy się więc i radujmy”. Z Chrystusowej wspólnoty eucharystycznej, nikt nie powinien się wyłączyć i odchodzić z „Chrystusowej Jerozolimy” - Zmartwychwstania, Życia i Miłości, podobnie jak ci smutni, zawiedzeni i sfrustrowani uczniowie Jezusa. Dokąd szli? Dokąd prowadziła ta droga? Wiadomo do Emaus. W znaczeniu duchowym - donikąd, bo jedynie Chrystus jest Drogą, Prawdą i Życiem.

Liturgia Słowa prowadzi do liturgii Ofiary i eucharystycznej Uczty i stanowią nierozerwalną całość. Podobnie ochrzczeni powinni tworzyć żywą wspólnotę z Chrystusem eucharystycznym, czyli Kościół. Żywy Kościół gromadzi się w poświęconych kościołach na sprawowanie liturgii eucharystycznej, liturgii sakramentów świętych i celebrowanie nabożeństw. „Sprawowanie liturgii Eucharystii i Sakramentów Świętych jest szczytem, do którego zmierza cała działalność Kościoła i jednocześnie źródłem, z którego wypływa cała jego moc” (Konstytucja o Liturgii 10). Każdy sakrament sprawowany w Kościele i przez Kościół, bierze moc z Krzyża i Ofiary krzyżowej Jezusa i Jego wiecznego zmartwychwstania. Dlatego tak bardzo przemienia, uświęca życie ludu Bożego i wielu wynosi do chwały ołtarzy. „Katechizm Kościoła Katolickiego” zwraca uwagę na to, że sprawowanie liturgii powinny poprzedzać: ewangelizacja, wiara i nawrócenie. Wtedy dopiero udział w liturgii może przynosić owoce w życiu wiernych” (KKK 1072). Pan Jezus katechizujący uczniów w drodze - to być może już to, co dziś nazywamy „Nową Ewangelizacją”, przekładaną dziś na ulice niektórych miast.

Papież Franciszek w nauczaniu apostolskim nie wysila się na jakieś sensacje czy rewelacja, ale w sposób prosty i przekonujący głosi Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego - Kościołowi i współczesnemu światu. Sam Chrystus jest „rewelacją i sensacją” - w swoim krzyżu i zmartwychwstaniu. On bowiem uobecnia się w sprawowaniu liturgii sakramentów świętych, a zwłaszcza w Liturgii Eucharystii - w naszych poświęconych kościołach.

Ks. Ryszard

o spisu treści

Nie zostawię was sierotami, przyjdę do was
(J 14,18)

„To jest wasz czas i panowanie ciemności” (Łk 22,53) – mówi Jezus tym, którzy przyszli Go pojmać. Panowanie ciemności to nie tylko panowanie fizycznej przemocy, kłamstwa, oszustwa, obłudy i walki z Bogiem. Może ono być bardziej wyrafinowane, wszechobejmujące, ale mniej uchwytne. Zdrada Judasza, zmowa arcykapłanów, wściekłość tłumu, tchórzostwo rzymskiego prokuratora, zaparcie się Piotra, ucieczka uczniów – wszystko to są przejawy tego panowania.  Przez to doświadczenie – panowania ciemności – przechodzą bliscy Jezusa, ci którzy do końca przy nim wytrwali. Chrystus na krzyżu, Chrystus w grobie, Chrystus we władaniu śmierci. Co pozostało ?
Im większy smutek, im czarniejszy horyzont, tym większa potrzeba umacniania wiary w zwycięstwo dobra nad złem, prawdy nad kłamstwem, życia nad śmiercią. Czeka się wtedy na jakiś znak, który obudzi nadzieję, wzmocni i pokrzepi duchowo. Tak czekali przestraszeni Apostołowie na znak swojego Mistrza, bo przecież kiedyś obiecał: „Ja prosić będę Ojca i da wam innego Pocieszyciela, aby był z wami na wieki. Ducha prawdy, którego świat przyjąć nie może, bo go nie widzi i nie zna; wy go znacie, bo przebywa wśród was i w was będzie.” (J 14,16,17)

I słowa dotrzymał:
„A gdy nastał wieczór owego pierwszego dnia po sabacie i drzwi były zamknięte tam, gdzie uczniowie z bojaźni przed Żydami byli zebrani, przyszedł Jezus, stanął pośrodku i rzekł do nich: Pokój wam!” (J 20,19) Był to namacalny znak zwycięstwa, który obudził w nich nadzieję, wzmocnił wiarę i siły duchowe. Nie jedyny zresztą, bowiem: „Im też po swojej męce objawił się jako żyjący i dał liczne dowody, ukazując się im przez 40 dni i mówiąc o Królestwie Bożym.” (Dz 1,3) Ale prawdziwą moc sprawczą uzyskali dzięki darom Ducha Świętego, którego zesłał po Swoim „odejściu”:  „Rzekł do nich: Nie wasza to rzecz znać czasy i chwile, które Ojciec w mocy swojej ustanowił. Ale weźmiecie moc Ducha Świętego, kiedy zstąpi na was i będziecie mi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi. I gdy to powiedział, a oni patrzyli, został uniesiony w górę i obłok wziął Go sprzed ich oczu” (Dz 1, 7-9)

„A gdy nadszedł dzień Zielonych Świąt, byli wszyscy razem na jednym miejscu. I powstał nagle z nieba szum, jakby wiejącego gwałtownego wiatru, i napełnił cały dom, gdzie siedzieli. I ukazały się im języki jakby z ognia, które się rozdzieliły i usiadły na każdym z nich. I napełnieni zostali wszyscy Duchem Świętym, i zaczęli mówić innymi językami, tak jak im Duch poddawał.” (Dz 2,1-4)  „Gdy więc powstał ten szum, zgromadził się tłum i zatrwożył się, bo każdy słyszał ich mówiących w swoim języku.” (Dz 2,7)

Przez usta Apostołów przemówił Bóg. I przemawia do ludzi również dzisiaj przez Pismo Święte, które jest narzędziem działania i obecnością Ducha. Działalność Ducha Świętego nie może się wyrazić inaczej niż w języku, będącym przedstawieniem, przekazem i poznaniem. To, że Bóg otwiera się w naszym języku jest zarówno aktem miłości jak też łaski. Być może przez to „zniżenie” Boskie, na nasz język spływa boskość i wynosi go na wyższy poziom znaczeniowy. Tak, Chrystus kiedyś żył wśród ludzi, lecz otaczało Go niewielu uczniów. Umarł i zmartwychwstał, a niezliczone rzesze podążyły za Nim sercem, umysłem i pytającym spojrzeniem. Cóż to za iskra przebiega od Jego dawno przeżytego życia do naszego dzisiejszego? To moc Ewangelii, która jest pokrzepiająca wieścią o zwycięstwie życia nad śmiercią, dobra nad złem, prawdy nad kłamstwem, jest odblaskiem Nieskończoności.
Całe Pismo święte jest pełne przedziwnej mocy, której aktualizacją staje się liturgia, homilia, lektura indywidualna, jest słowem natchnionym, w którym wyraża się tajemnica Trójjedynego Boga.

Redakcja


do spisu treści

Boże Ciało

W czwartek po niedzieli Trójcy Świętej spotykamy się na ulicach miast i wiejskich drogach, by wziąć udział w uroczystości Bożego Ciała. W ten sposób składamy publicznie świadectwo wiary w obecność Chrystusa w Najświętszym Sakramencie.

Inicjatorką ustanowienia tego święta była św. Julianna z Cornillon (1193-1258). Kiedy była przeoryszą klasztoru augustianek w Mont Cornillon w pobliżu Liege, w roku 1245 została zaszczycona objawieniami, w których Chrystus żądał ustanowienia osobnego święta ku czci Najświętszej Eucharystii. Pan Jezus wyznaczył sobie nawet dzień uroczystości Bożego Ciała - czwartek po niedzieli Świętej Trójcy. Biskup Liege, Robert po zbadaniu objawień postanowił wypełnić życzenie Pana Jezusa. W roku 1246 odbyła się pierwsza procesja eucharystyczna.

Uroczystość Bożego Ciała dla całego Kościoła ustanowił papież Urban IV w XIII wieku. Na jego decyzję wpłynął m.in. cud w Bolsenie.
Kiedy kapłan odprawiał Mszę świętą, po Przeistoczeniu kielich trącony ręką przechylił się tak nieszczęśliwie, że wylało się kilkadziesiąt kropel krwi Chrystusa na korporał (sztywny, kwadratowy obrusik). Przerażony kapłan ujrzał, że krople wina zmieniły się w postacie krwi. Zawiadomiony o tym cudzie papież, który przebywał wówczas w pobliskim mieście Orvieto, zabrał ten święty korporał. Do dnia obecnego znajduje się on w relikwiarzu w katedrze Orvieto. Dotąd widać na nim plamy.

Od czasów reformacji, która zakwestionowała obecność Chrystusa pod postacią chleba i wina, procesje Bożego Ciała stały się manifestacją wiary. Na czele procesji niesiona jest zawsze monstrancja z Najświętszym Sakramentem.

Procesje Bożego Ciała szybko stały się popularne. Na początku XIV w. święto uzupełniano o inscenizacje, które pomagały wiernym zrozumieć tajemnicę Eucharystii. Widowiska te rozwinęły się w Polsce dzięki jezuitom.
Wiek XV przyniósł zwyczaj procesji do czterech ołtarzy odpowiadających czterem stronom świata. Pierwszą polską diecezją, w której zaczęto świętować Boże Ciało, była diecezja krakowska. Uroczystości wprowadził biskup Nanker w 1320 r. Około 1430 r. w diecezji płockiej pojawił się śpiew Ewangelii przy czterech ołtarzach.

Utrwalił się też zwyczaj, że lud przynosi do kościoła wianki ziół. Tam zostawia je przez całą oktawę. W oktawie kapłan je poświęca, po czym lud zabiera je do domu. Zawiesza je na ścianie, by chroniły od choroby lub poszczególne gałązki umieszcza na polach, by lepiej rosły plony i by Bóg zachował je od robactwa i nieurodzaju. W niektórych stronach drzewka i gałęzie, którymi był przystrojony kościół i ołtarze, po oktawie zabierano na pola i tam je zatykano. Ich część palono, aby dym odstraszał chmury, niosące grad i pioruny.

Opracowanie na podstawie artykułu „Wielbiąc Najświętszy Sakrament” zamieszczonego w „NASZEJ ARCE”, nr 6/2002
 

do spisu treści

Proszę księdza...

do spisu treści

W dokumentach historycznych

Miejscowości parafii pod koniec lat dwudziestych zeszłego wieku. Dane pochodzą z opracowania: „Księga Adresowa Polski (wraz z W. M. Gdańskiem) dla Handlu, Przemysłu, Rzemiosł i Rolnictwa 1928”.

CZERNICA
Wieś i gmina, pow Rybnik, sąd pow. Rybnik, sąd okręg. Katowice. 1663 mieszk. Stacja kolejowa Rydułtowy (3 km). Poczta, telegraf, telefon Rydułtowy Dolne.
Właściciele ziemscy: Roth bar. Alb. (150 ha); Akuszerki: Salamon J.; Kamieniołomy: Roth bar.; Kasy pożyczk.-oszczędn.: Kasa Oszczędności i Pożyczek, Sp. z n. o.; Kolonialne art.: Bluszcz F. - Procek J.; Kołodzieje: Frencel A. - Piskorz A.; Kowale: Halas T. - Łatka J.; Krawcy: Potyka E.; Piekarze: Kubek A.; Rzeźnicy: Bezuch J. - Tytko Fr.; Stolarze: Krajczok P.; Szewcy: Salomon F.; Węgiel – kopalnie: Rybnickie Gwarectwo Węglowe („Charlotte”); Wiatraki: Achtelik A. - Halas T. - Świenty B. - Tront J. - Wieczorek J.; Wyszynk trunków: Beder J. - Pytlik K.; Zajazdy: Porwolik T.

ŁUKÓW
Wieś i gmina, pow. Rybnik, sąd pow. Rybnik, sąd okr. Katowice. 484 mieszk. Stacja kolejowa Sumina (4,5 km). Poczta telefon Łyski, telegraf Rydułtowy Dolne.
Właściciele ziemscy: Felbier J. (107 ha); Bednarze: Porwoł K.; Cieśle: Ludwig J. - Zyfka R.; Kowale: Porwoł M. - Święty J.; Krawcy: Buczek F.; Murarze: Boczek A.; Rzeźnicy: Słonina A.; Stolarze: Korbel K.; Szewcy: Kolasz J. - Łyczko L. - Peretz J. - Święty A.; Ślusarze: Kozicki J.; Zajazdy: Słonina F.

Andrzej Adamczyk

do spisu treści

Prośby majowe...

do spisu treści

Moja Mamo

do spisu treści

Mistrzostwa Gminy awansem do Mistrzostw Powiatu

05.04.2013r. w hali sportowej w Gaszowicach zostały rozegrane Mistrzostwa Gminy w piłce ręcznej dziewcząt i chłopców. Organizator mgr Łukasz Wojaczek powitał młodych szczypiornistów, ich opiekunów oraz sędziego życząc wygranej najlepszej drużynie. W bardzo sympatycznej atmosferze można było podziwiać umiejętności piłkarskie wszystkich zawodników i zawodniczek. Każda drużyna reprezentowała wysoki poziom gry, dostarczając sobie i kibicującym wiele sportowych emocji. Po prawie czterogodzinnych zmaganiach najlepszymi okazali się uczniowie z SP Czernica. Zarówno dziewczęta jak i chłopcy wywalczyli wymarzone I miejsce i tym samym zostali reprezentacjami naszej gminy na zawody powiatowe. II miejsce wywalczyły reprezentacje z SP Szczerbice, a III miejsce reprezentacje SP Gaszowice.

Skład zwycięskiej drużyny dziewcząt: Aldona Rożek, Sandra Choroba, Urszula Cojg, Natalia Hoszek, Klaudia Szoen, Dominika Szoen, Weronika Bęcała, Dżesika Bombik, Wiktoria Załęga, Patrycja Łata, Żaneta Preiniger, Monika Michalik, Paulina Nitner.

Skład zwycięskiej drużyny chłopców: Mateusz Lara, Robert Zdrzałek, Kamil Figura, Mateusz Mikółka, Mikołaj Gryt, Aleksander Folmert, Kamil Długosz, Sławomir Zawisz, Marek Weczerek, Konrad Warmiński, Wojciech Holona, Marek Gaszka, Kacper Kłosek, Mateusz Kaszta.

Drużyny przygotowała mgr Zenobia Mrozek

Już 09.04.13r. na pięknej sportowej hali w Świerklanach Dolnych te ekipy wzięły udział w kolejnym etapie zmagań szczypiornistów. Tutaj spotkały się z reprezentacjami gmin Lyski i Świerklany. Tym razem najlepsi okazali się gospodarze i to oni będą reprezentowali nasz powiat na zawodach rejonowych. Obie drużyny z Czernicy zostały wicemistrzami .
Klasyfikacja ogólna dziewcząt:
I miejsce Świerklany Dolne
II miejsce SP Czernica
III miejsce SP Zwonowice
Klasyfikacja ogólna chłopców:
I miejsce SP Świerklany Górne
II miejsce SP Czernica
III miejsce SP Adamowice
Wszystkim uczestnikom należą się podziękowania i gratulacje za wspaniałą postawę, zaprezentowanie wysokich umiejętności gry w piłkę ręczną, grę w duchu „fair play” oraz godne reprezentowanie swojego środowiska w zawodach na każdym szczeblu.
 

do spisu treści

Co nowego w naszych wioskach

Informacja o działaniach Rady Sołeckiej oraz Sołtysa, głównie w zakresie wykonania inwestycji, remontów i modernizacji, podjętych w 2012 r.

1) Rada Sołecka wspólnie z Urzędem Gminy, naszymi mieszkańcami, Kołem Gospodyń Wiejskich, sołectwem Łuków Śląski i naszą Parafią współorganizowała ubiegłoroczne Dożynki Gminne. Do zadań Rady Sołeckiej należało również przygotowanie i złożenie wniosków inwestycyjnych do budżetu Gminy na rok 2013 oraz wniosków problemowych zgłaszanych indywidualnie przez mieszkańców, a dotyczących bieżących problemów (opublikowano je w listopadowym „Znaku Pokoju”).
Do zadań Rady Sołeckiej, Radnych i Sołtysa należało również zgłaszanie konieczności bieżącej naprawy dróg, wycinki przydrożnych krzewów, wycinki starych, zagrażających bezpieczeństwu drzew, wykaszanie poboczy, udrożnienia i czyszczenia rowów i uprzątnięcia z po-boczy dróg wyrzucanych tam śmieci. Zgłaszania do zakładu energetycznego TAURON o nieświecących lampach ulicznych, czy też zagrożeniach wynikających z wrastających w sieć energetyczną konarów drzew, jak również interwencje i zgłoszenia do firmy telekomunikacyjnej ORANGE o uszkodzonych i zagrażających bezpieczeństwu słupach sieci telefonicznej.
Rada Sołecka, Sołtys oraz Radni, sprawując nadzór nad odśnieżaniem, cyklicznie objeżdżali lokalne drogi. Do naszych zadań należało również niesienie pomocy organizacyjnej, materialnej, a także ułatwianie kontaktów z Urzędem Gminy osobom starszym, czy mającym problemy z poruszaniem się.

2) Inwestycje w 2012 r.:
- przebudowa dróg gminnych wraz z budową kanalizacji deszczowej przy ul. Powstańców. Wartość zadania: 319.688,70zł
- budowa budynku wielofunkcyjnego (na boisku). Wartość zadania: 400.224,40zł
- budowa przyłączy wodociągowych przy ul. Hallera. Wartość zadania: 30.549,70zł
- termomodernizacja przedszkola. Wartość zadania: 653.604,40zł
- budowa chodnika przy ul. Wolności. Wartość zadania: 92.855,90zł

RAZEM: 1.496,923,10zł


3) Remonty i modernizacje w 2012 roku.
Zakres remontów i modernizacji podyktowany był bieżącymi potrzebami, kalendarzem funkcjonowania poszczególnych obiektów (przedszkole, szkoła), stopniem zagrożenia bezpieczeństwa, czy też zaleceniami nadzoru budowlanego. Do ważniejszych prac należy zaliczyć:
- remonty i modernizacje w przedszkolu i szkole,
- rozbiórka zagrażających bezpieczeństwu obiektów budowlanych,
- odwodnienie przepustu kolejowego łączącego ul. Dębową z Zieloną,
- bieżące remonty i naprawy dróg,
- obcinanie i wycinanie drzew zagrażających bezpieczeństwu,
- sprzątanie śmieci z naszych ulic.

Remonty i modernizacje w placówkach gminnych, świadczących usługi dla całej naszej społeczności:
- remont pomieszczeń w Urzędzie Gminy z przeznaczeniem na archiwum,
- remont pomieszczeń w Urzędzie Gminy z przeznaczeniem na pomieszczenia biurowe,
- utwardzenie parkingu na terenie Gimnazjum w Piecach,
- częściowa wymiana instalacji centralnego ogrzewania w Gimnazjum,

4) Plany inwestycyjno – remontowe na 2013 rok:
- wymiana wodociągu przy ul. Reja – projekt,
- wykonanie ogrodzenia boiska,
- wykonanie ogrodzenia na terenie przedszkola – pomiędzy szkołą a przedszkolem,
- montaż systemu zarządzania temperaturą w szkole,
- brukowanie terenu przy szkole – placyk do koszykówki,
- modernizacja nawierzchni ul. Sobieskiego,
- utwardzenie odcinka ul. Biskupa,
- utwardzenie odcinka ul. Łącznej,
- projekt budowy chodnika w Czernicy i Łukowie – przy ul. Wolności,
- budowa oświetlenia ulicznego przy ul. Sobieskiego,
- przebudowa kotłowni w Gimnazjum w Piecach,
- budowa punktu segregacji śmieci w Gaszowicach.

Sołtys Czernicy - Janusz Milion

do spisu treści

Zapowiedź trasy Bożego Ciała

Msza Święta zostanie odprawiona przy OSP w Łukowie Śl.
Następnie procesja przejdzie ulicami: Lipową, Dworską, Leśną oraz Graniczną.
Ołtarze u państwa: Łata, Żuchowicz, Kowol oraz Tront.
 

do spisu treści

Daj mi Boże

do spisu treści

do spisu treści