Kliknij w miniaturę okładki, aby przejść do dużego formatu

Góra mojego przemienienia

Góra Tabor

Niełatwo wspiąć się na szczyt Góry Tabor, którą tradycja chrześcijańska od czasów św. Cyryla Jerozolimskiego (+387) utożsamia z miejscem Przemienienia Jezusa. Drogę wijącą się serpentynami, przyprawiającymi niektórych o szybsze bicie serca, można wprawdzie pokonać samochodami. Trudniejsze jednak wydaje się zdobycie Taboru, jako góry duchowej przemiany, a przynajmniej głębszej refleksji. A po to każdy z nas, pielgrzymów, na to miejsce się udaje. Świadomość, iż na szczycie tej góry dokonała się swoista epifania, czyli objawienie, ukazanie się Bóstwa Jezusa w chwale Trójcy; że tu Bóg Ojciec dał świadectwo: „to jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie, Jego słuchajcie” /Mt 17, 5/, każe to święte miejsce adorować na kolanach.

Obecny kościół zbudowany jest na fundamentach dawnej bazyliki z początku IV wieku i składa się z trzech naw: głównej oraz dwóch bocznych. Architekt Antonio Barlozzi chciał zrealizować pomysł św. Piotra: „Panie, /…/ jeśli chcesz, postawię tu trzy namioty: jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza i jeden dla Eliasza". W nawie głównej, nad skałą, na której musiał stać Jezus w Chwale, znajduje się ołtarz, a nad nim piękna mozaika, ukazująca scenę Przemienienia. Nawy boczne ukrywają kaplice poświęcone Mojżeszowi i Eliaszowi.

Dlaczego właśnie te postacie Starego Testamentu towarzyszą Jezusowi? Obaj odegrali wyjątkową rolę w umacnianiu wiary Narodu Wybranego.
Mojżesz, jako przywódca nie tylko wyprowadził ten naród z niewoli egipskiej, ale w imieniu Izraelitów zawarł przymierze z Bogiem na Synaju. Przez czterdzieści lat wędrówki przez pustynię Mojżesz uczył wypełniać przykazania spisane na kamiennych tablicach i umieszczone w Arce Przymierza. Wielokrotnie stawał też w obliczu Boga, w tzw. namiocie spotkania, aby wstawiać się za ludem, który zbyt łatwo odwracał się od wiary. Mimo, iż ojcem wierzących nazywamy Abrahama, Mojżesz z pewnością może nosić imię nauczyciela wiary i stróża przykazań.
Prorockie nauczanie Eliasza przypada na trudny okres odstępstwa od wiary i nasilającego się kultu Baala. Na górze Karmel przygotował ofiarę całopalną. Podobnie mieli uczynić kapłani Baala. Po modlitwie proroka spadł ogień z nieba i pochłonął ofiarę /1 Krl 18, 20-40/. To wydarzenie rozpoczyna etap powrotu Narodu Wybranego do Boga, zaś prorok Eliasz zapamiętany został jako odnowiciel wiary.

Góra Tabor wzywa do przemiany. Mojżesz przypomina o niezmiennym Bożym prawie, zapisanym kiedyś w kamieniu (symbolu stałości), ale i w sumieniu. Prorok Eliasz zachęca do ciągłego powracania i ożywiania wiary. W progu kościoła znajduje się krata. Pod nią w zagłębieniu tysiące karteczek z prośbami do Przemienienia Pańskiego: o nawrócenie syna, o wyrwanie z nałogów, uratowanie zagrożonego małżeństwa, o zdrowie, zdanie egzaminu. Są prośby o wiarę i o znalezienie pracy. Zwyczaj piękny i wymowny, szczególnie w tym miejscu. Z pewnością wiele próśb zostaje wysłuchanych - świadczą o tym liczne podziękowania. Wiele udzielonych łask pozostaje tajemnicą osób proszących. Nikt jednak nie odchodzi z tego miejsca taki sam. Dusza chce wołać za św. Piotrem: „Mistrzu, dobrze, że tu jesteśmy” /Łk 9,33/.
Dla apostołów Piotra, Andrzeja i Jana cud Przemienienia był potrzebny, by w dniach próby ich wiara się nie załamała. I nie tylko dla nich. Każdy z nas ma bowiem swoją górę Tabor, gdzie poznaje Chrystusa, łączy się z Nim i przez to doświadczenie staje się innym człowiekiem - przemienionym.

Tylko wówczas, gdy osobiście doświadczymy Chrystusa możemy zejść do życia codziennego, do zwykłych zajęć, rzeczy pozornie szarych. Schodząc z góry na nizinę codzienności potrafimy już trwać, kochać, iść naprzód, bo doświadczenie Taboru procentuje. Tabor ma w sobie coś z alpinizmu. To wspinaczka w górę, na spotkanie z Bogiem i mozolne schodzenie w dół, do rzeczywistości. Z góry widać lepiej i piękniej, ale to na dole przemieniony człowiek ma lepiej widzieć i piękniej służyć...

ks. Eugeniusz

Bazylika Przemienienia	Mozaika ze sceną Przemienienia Jezusa

o spisu treści

Przemienienie Pańskie - 6 sierpnia

Tradycja chrześcijańska opisana w Ewangeliach synoptycznych, przemienienie Jezusa związała z górą Tabor, choć przekaz ewangeliczny nie podaje żadnej nazwy geograficznej, określającej bliżej miejsce wydarzenia, a poprzestaje na określeniu „góra wysoka”.
Góra Tabor „(...) to samotna góra o majestatycznym kształcie, wznosząca się na wysokość 588 m nad poziom Morza Śródziemnego, niepodzielnie panująca nad okolicą, widoczna w promieniu dziesiątków kilometrów, mieniąca się niepowtarzalną urodą dębowych i piniowych lasów. W zasięgu wzroku ma się żyzną, uprawianą od niepamiętnych czasów równinę Ezdrelon wiele razy wzmiankowaną na kartach Pisma Świętego”. „Jezus widywał tę górę na co dzień, gdyż od Nazaretu dzieli ją odległość ośmiu kilometrów, przez pola obsiane owsem i pszenicą. Mieszkając w sąsiedztwie, Jezus mógł z rówieśnikami swego młodzieńczego wieku wspinać się na jej stoki. I nie mógł pozostać obojętny na piękno różnorodnych krajobrazów, jakie ścieliły się w dole u Jego stóp”. Pamięć piękna przyrody i znajomość uprawy ziemi, jak i zasiew, wzrost i żniwo „owoców ziemi” - Jezus wykorzystał w zasiewie Ewangelii w umysłach swoich uczniów i apostołów, jak i w tłumach słuchaczy.

Na górze Tabor Bóg Ojciec objawił, na człowieczeństwie Jezusa, nadprzyrodzone piękno Bóstwa Syna Bożego: „Tam przemienił się wobec nich: twarz Jego zajaśniała jak słońce, odzienie zaś stało się białe jak światło”.

Przemienienie w życiu Jezusa jest szczególne: Oto w czasie modlitwy na górze Tabor Jezus doznaje uwielbienia ze strony Ojca. Jak komentuje św. Jan Paweł II: „Jest to jeden z tych nielicznych momentów Ewangelii, kiedy przemawia sam Ojciec. Zwykle Jezus mówi do Ojca. Tym razem mówi sam Ojciec, podobnie jak wydarzyło się przy chrzcie w Jordanie. „A z obłoku odezwał się głos: „To jest Syn mój wybrany Jego słuchajcie” (Łk 9,35). Razem z głosem Ojca idzie niezwykła przemiana zewnętrzna: Oto wygląd twarzy Jezusa odmienił się, a Jego odzienie stało się lśniąco białe. Został również zewnętrznie „ogarnięty światłością i mocą Boga samego”.
Jezus doznaje więc uwielbienia w obecności Piotra, Jakuba i Jana, którym udziela się radość i szczęśliwość Przemienienia. Stąd propozycja Piotra: „Mistrzu dobrze, że tu jesteśmy (…) postawimy trzy namioty: Jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza i jeden dla Eliasza” (Łk 9,33).

Przemienienie Jezusa na górze Tabor było przygotowaniem do zmartwychwstania, ale przez mękę i krzyż. Przemienienie było również zapowiedzią chwalebnego Jego ciała, które będzie ciałem uwielbionym. „W ten sposób również Ojciec w swej Opatrzności przygotowuje Apostołów na bolesne doświadczenia Wielkiego Tygodnia” (św. Jan Paweł II). Święty papież na przykładzie Przemienienia uczy też, że nie ma powodów, by człowiek obawiał się zniszczenia swego człowieczeństwa przez śmierć ciała: „Oto Bóg sam w Chrystusie broni tego życia, którym go obdarzył i pragnie dla niego uczestnictwa we własnym Bożym życiu”. Chrystus w swoim przemienieniu wzywa nas do nadziei życia wiecznego i zmartwychwstania, którego zapowiedzią jest cała Jego tajemnica paschalna”.

Warunkiem naszego eschatologicznego przemienienia jest stała przemiana duchowa, czyli wewnętrzne, uparte nawet naśladowanie Chrystusa, by dochodzić do chrześcijańskiej dojrzałości w obecnym doczesnym życiu, by do swej pełni doszła w wieczności. W tym zakresie uczeń Jezusa musi Mu być wierny: myślą, słowem i chrześcijańskim czynem. Jezus pragnie, byśmy bardzo często karmili się Jego Słowem i Ciałem, także wytrwale do Niego się modlili i służyli bliźnim. Wtedy nasza chrześcijańska przemiana będzie „odzieniem białym jak światło”, a twarz „zajaśnieje jak słońce” - Wtedy będzie podobnie, jak w śpiewanej pieśni: „Wy jesteście na ziemi światłem mym. /.../ My jesteśmy na ziemi światłem Twym. /.../ Aby ludzie widzieli dobre czyny w nas i chwalili Ojca, który w niebie jest”.

Ks. Ryszard

Cytaty z książek:
Ziemia Święta: śladami historii zbawienia
Ziemia Święta: kulturowy przewodnik
Pismo Święte z komentarzami św. Jana Pawła II
Jezus z Nazaretu, Benedykt XVI

do spisu treści

Duch Święty umacnia chrześcijanina

Jak podaje katechizm kościoła katolickiego kandydat do bierzmowania to taki ktoś, kto osiągnął wiek dojrzałości w wierze i powinien złożyć wyznanie wiary. W tym sakramencie udziela nam Chrystus swego „Pocieszyciela”, Ducha Świętego, który jest również Duchem Prawdy i Miłości.

3 czerwca br. w naszym kościele został udzielony Sakrament Bierzmowania młodzieży III klasy gimnazjalnej z parafii Gaszowice, Szczerbice, Orłowiec oraz Czernicy. Sakramentu Bierzmowania udzielił Arcybiskup Damian Zimoń poprzez namaszczenie Krzyżmem Św. czoła ochrzczonego i położeniem na głowę rąk oraz słowami „Przyjmij znamię Daru Ducha Świętego”. Ważnym elementem bierzmowania jest wybór imienia świętego patrona. Obowiązkiem bierzmowanego jest poznanie historii życia wybranego przez siebie patrona. Wybór ten potwierdza swoją obecnością świadek bierzmowania, kładąc rękę na ramieniu bierzmowanego. Sakrament Bierzmowania wraz z chrztem i Eucharystią należy do „Sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego.” Etymologia wywodzi słowo bierzmowanie od łacińskiego Firmare (umocnienie), a w języku staropolskim oznacza „bierzmo” lub „bierwiono”, czyli belkę podtrzymującą strop domu. Bierzmowanie ma umacniać w wierze i dopełniać łaskę chrztu. Pierwszym bierzmowanym był sam Mesjasz, na którego zstąpił Duch Święty poprzez Chrzest Janowy w Jordanie. Bierzmowanie jest niczym innym jak zaproszeniem Ducha Świętego do naszego życia z Jego siedmiorakimi darami. I tak Ducha Świętego do swojego życia zaprosiło 23 gimnazjalistów z naszej parafii. Przyjmując sakrament Bierzmowania stali się silniejszymi i dojrzalszymi chrześcijanami, mogącymi skutecznie dawać świadectwo wyznawanej wierze.

Joanna Appel

do spisu treści

I Komunia Święta w roku kanonizacji papieża Jana Pawła II

„Niezapomnianym spotkaniem z Panem Jezusem jest bez wątpienia Pierwsza Komunia Święta, dzień, który wspomina się jako jeden z najpiękniejszych w życiu. Eucharystia ustanowiona przez Chrystusa w przeddzień Jego męki, podczas Ostatniej Wieczerzy, jest Sakramentem Nowego Przymierza, jest największym z Sakramentów. W tym sakramencie Pan Jezus pod postaciami chleba i wina staje się pokarmem naszych dusz. Dzieci po raz pierwszy przyjmują ten Sakrament uroczyście - właśnie w dniu Pierwszej Komunii Świętej, ażeby potem móc Go przyjmować jak najczęściej i w ten sposób pozostawać w zażyłej przyjaźni z Panem Jezusem.”  (z Listu Jana Pawła II do dzieci)

15 czerwca 2014r. w niedzielę Trójcy Świętej 15 dziewczynek i 10 chłopców przystąpiło po raz pierwszy do stołu Pańskiego. Przez cały rok dzieci z wielką gorliwością przygotowywały się do tej uroczystości poprzez katechezę w szkole oraz biorąc udział w nabożeństwach i mszach świętych. Tegorocznej komunii świętej patronował święty Jan Paweł II. Dzieci urodziły się i zostały ochrzczone w roku przejścia do Domu Ojca naszego Papieża, natomiast w roku kanonizacji przyjęły po raz pierwszy Pana Jezusa do swego serca. Dla uczczenia tego wydarzenia rodzice podarowali obraz św. Jana Pawła II, który został zawieszony na ścianie w prezbiterium.

Dzieci z II klasy dobrze przygotowały swoje serca na Uroczystość I Komunii świętej, czego wyrazem była wielka ofiarność. W poniedziałek dzieci przyniosły słodycze, które zostały przekazane do Domu Dziecka w Pogrzebieniu. We wtorek złożyły ofiarę na misje w kwocie 832 zł. Pieniądze te zostały przekazane do Papieskiego Dzieła Misyjnego Dzieci w Warszawie. W środę każde dziecko otrzymało fragment listu papieża Jana Pawła II dotyczącego I Komunii św. W sobotę, na zakończenie białego tygodnia dzieci wraz z opiekunami, księdzem Ryszardem i katechetką pojechały na Górę św. Anny. Tam uczestnicząc we mszy św. dowiedziały się, że Papież nad nimi czuwa. Dokładnie w dzień pielgrzymki, 21 czerwca, minęła 31 rocznica pobytu Ojca Świętego na Górze św. Anny, gdzie odprawił pamiętne nieszpory.

Składam serdeczne podziękowania wszystkim rodzicom za współpracę w przygotowaniu dzieci do I Spowiedzi i Komunii św. Szczególnie dziękuję tym rodzicom, którzy zajmowali się organizacją uroczystości komunijnej (zaangażowanie w liturgię, strojenie kościoła, sprawy finansowe, dekoracja). Dziękuję ojcom, którzy nieśli baldachim podczas rezurekcji, odpustu parafialnego i procesji Bożego Ciała.

Życzę wszystkim dzieciom, aby nieustannie przeżywały radość spotkania z Panem Jezusem w Komunii św. Niech ta radość będzie każdorazowo wielkim świętem, takim samym jak w dniu I Komunii. Oby miłość do Pana Jezusa, wyrażana również przez praktykowanie pierwszych piątków miesiąca, była coraz większa i trwalsza.

Katechetka E. Boczek

do spisu treści

Kiedy 1 Komunia święta?

W związku z informacjami medialnymi, jakie ukazują się odnośnie do wieku i terminu przystępowania dzieci do Pierwszej Komunii św. Wydział Katechetyczny Kurii Metropolitalnej w Katowicach pragnie poinformować wszystkich zainteresowanych, że na terenie Archidiecezji Katowickiej przyjęta została następująca zasada:
Jeżeli uczniowie rozpoczynają naukę w szkole w jednorodnej grupie sześciolatków przystępować będą do Pierwszej Komunii w klasie III.
Jeżeli klasa rozpoczynająca naukę składa się z uczniów sześcioletnich i siedmioletnich to taka grupa przystąpi do Pierwszej Komunii św. w klasie II.
Dotychczasowa praktyka przygotowania dzieci do Wczesnej Komunii św. nie ulega zmianie.”

Dyrektor Wydziału Katechetycznego
Kurii Metropolitalnej w Katowicach
ks. dr Roman Buchta

do spisu treści

Bieg Uliczny i Piknik Historyczny w Czernicy

Kilkaset osób uczestniczyło 19 czerwca w wydarzeniach organizowanych przez SDL Spichlerz. W ramach I Czernickiego Biegu Ulicznego i III Pikniku Historycznego świętowano 25 rocznicę wolnych wyborów w roku 1989.

Pierwszym punktem programu był I Czernicki Bieg Uliczny Razem’89. Uczestniczyło w nim 90 zawodników. Punktualnie o godzinie 14.00 sygnał do startu dał starosta rybnicki – pan Damian Mrowiec. Pokonanie ośmiokilometrowej (i nieco "górzystej") trasy najszybszemu z zawodników zajęło niecałe pół godziny. Zwycięzcą w klasyfikacji generalnej mężczyzn został Marcin Sznapka, a w klasyfikacji generalnej kobiet Elżbieta Lewicka.

Tegoroczny, trzeci już Piknik Historyczny, odbywał się pod hasłem „W cichości i skrycie toczyło się lokalnych bohaterów życie”. Na terenie parku przy Zameczku przygotowano grę terenową dla najmłodszych – na każdym z trzynastu stoisk czekały informacje o lokalnych bohaterach Czernicy i Łukowa Śląskiego oraz zadanie do wykonania. Na scenie w ramach URWIS SHOW prezentowali się młodzi i utalentowani mieszkańcy gminy Gaszowice. Pod wieczór najmłodsi goście wypuścili w niebo 89 balonów dla uczczenia 25 lat wolności. Na zakończenie Pikniku wystąpiły zespoły Monly i Kablem Owinięci oraz Wojtek Słotny.

do spisu treści

Podziękowanie za ołtarze Bożego Ciała

Bardzo serdecznie dziękujemy rodzinom: Adamczuk, Janosz, Sopa oraz Gembalczyk, które były gospodarzami czterech ołtarzy Bożego Ciała, a także wszystkim osobom pomagającym w ich przygotowaniu.

Dziękujemy pocztom sztandarowym, paniom w strojach regionalnych oraz parafianom za liczny udział w procesji.

ks. Proboszcz i ks. Ryszard
 

do spisu treści

Konkurs: 10 lat Polski w Unii Europejskiej

14 maja, w ramach obchodów Dnia Europy, w Szkole Podstawowej im. H. M. Góreckiego w Czernicy odbył się, po raz kolejny już, Szkolny Konkurs Wiedzy o Krajach Unii Europejskiej. Celem konkursu było wzbogacenie i uporządkowanie wiedzy uczniów o UE oraz 28 państwach, które do niej należą. W zmaganiach uczestniczyło siedem drużyn 2-osobowych z klas III - VI, zaś prawidłowość udzielanych odpowiedzi i wykonywanych zadań oceniała komisja konkursowa pod przewodnictwem pani dyrektor mgr Iwony Witek. Wszyscy uczestnicy wykazali się dużą znajomością wiedzy na temat wspólnoty europejskiej.

Laureatami zostali:

I miejsce – Mateusz Kosteczko i Kamil Watoła z kl. V
II miejsce – Adam Zientek i Igor Jonderko z kl. VI
III miejsce – Bartosz Nowak i Filip Szmajduch z kl. III

Przeprowadzony został również konkurs plastyczny pod hasłem: „10 lat Polski w UE”. Tematem konkursu było przedstawienie w formie plastycznej zmian, jakie zaszły w kraju w ciągu 10 lat po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej.


W kategorii klas młodszych najciekawsze prace wykonali:
I miejsce – Kamil Kolonko z kl. IIa
II miejsce – Julia Nosiadek z kl. I
III miejsce – Julia Krakowczyk z kl. IIa

Wyróżnienia zdobyli: Dawid Piela, Tymoteusz Pytlik, Natalia Piela, Korneliusz Świerczek, Julia Osika i Paulina Appel.

W kategorii klas starszych laureatkami zostały:
I miejsce – Kamila Nowotarska z kl. V
II miejsce - Bernadeta Malcharczyk z kl. VI
III miejsce – Rozalia Niemiec z kl. V

Wszyscy uczniowie uczestniczący w konkursach zostali nagrodzeni dyplomami oraz upominkami w postaci nagród rzeczowych pozyskanymi z Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Katowicach oraz z projektu unijnego Zrobię to Sam.

Bożena Papierok

do spisu treści

Strażacki Piknik

Z okazji Dnia Dziecka Zarząd Ochotniczej Straży Pożarnej w Czernicy zorganizował w Ośrodku Kultury "Zameczek" piknik dla członków młodzieżowej drużyny pożarniczej, którego najważniejszą częścią było ślubowanie na sztandar jednostki. Impreza zaczęła się według przygotowanego scenariusza: zbiórka uczestników w budynku OSP, gdzie po sygnale syreny strażackiej młodzież, w towarzystwie strażaków, w szyku marszowym wyruszyła ulicą Wolności do parku w "Zameczku". Na miejscu, po zdaniu meldunków, przystąpiono do uroczystego apelu i złożono ślubowanie na sztandar. Każdy ślubujący członek MDP otrzymał stosowną legitymację, potwierdzającą przynależność do OSP. Aktu mianowania na członka MDP dokonał Prezes OSP dh Mirosław Soppa w asyście dh Dawida Bęcały.

Zaproszony na tę uroczystość Przewodniczący Powiatowej Komisji d/s drużyn młodzieżowych - Prezes Zarządu Gminnego OSP dh Jerzy Kawulok, przekazał wszystkim z okazji ślubowania najlepsze życzenia, a z okazji Dnia Dziecka wręczył każdemu dziecku paczkę ze słodyczami. Po części oficjalnej starsi strażacy przystąpili do rozpalenia ogniska i przygotowania kiełbasek do grillowania, a że pogoda dopisała, to i bawiono się wyśmienicie.

Mirosław Soppa

do spisu treści

 

Zielona Szkoła - Łeba 2014

Na początku czerwca uczniowie klasy trzeciej spędzili dwa tygodnie w ośrodku wypoczynkowym "Słoneczko" w Łebie. Wyjazd ten został zorganizowany przez biuro podróży Kulig Travel z Jastrzębia Zdroju. Uczniowie wraz z opiekunkami, panią Grażyną Musiolik i Katarzyną Mandrysz, przeżyli niezapomniane chwile w tej pięknej, nadmorskiej miejscowości. Organizator zapewnił ciekawe wycieczki, dyskoteki, karaoke, ognisko i rekreację na placu zabaw.
Dzieci zwiedziły Park Jurajski, weszły na latarnię morską w Stilo, podziwiały ruchome wydmy w Słowińskim Parku Narodowym oraz tresurę fok w Sea Parku. Wycieczka do Trójmiasta trwała cały dzień. Dzieci zobaczyły molo w Sopocie, pomnik Neptuna w Gdańsku, a w Gdyni podziwiały zacumowane w porcie żaglowce i okręty. Dużo czasu spędziły również na plaży budując zamki z piasku, a nawet zażywając morskiej kąpieli. Pogoda była wymarzona do aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu.

Pobyt ten nie byłby tak wspaniały gdyby nie wsparcie sponsorów, którym serdecznie dziękujemy.

Sponsorzy "zielonej szkoły" 2014:

1. Irbud p. Monika i Ireneusz Porwoł
2. Radny p. Ryszard Jacek
3. Firma Rduch p. Grzegorz Klyszcz
4. Państwo Ewa i Adam Bluszcz
5. Zakład Lakiernictwa Pojazdowego p. Sebastian Appel
6. Unister Sound p. Jacek Pytlik
7. Firma Usługi Transportowe p. Bogusław Hadam
8. Pan Bartosz Janda
9. P.P.U.H.ARTE p. Seweryn Tumułka
10. Lakiernictwo Samochodowe p. Zdzisław Holewa
11. Dekarstwo p. Zbigniew Troszka
12. p. Iwona Pawełek
13. Blacharstwo i Mechanika Samochodowa p. Janusz Sobala
14. Cyranex p. Mirosław Cyran
15. Usługi Budowlane p. Jarosław Gembalczyk
16. Skanbis p. Andrzej Porwoł
17. Apteka "Pod Jaskółką" - lekarstwa
18. Apteka "Pod Lwem" - lekarstwa
19. Lewiatan Łuków Śl., p. Tomasz Tomiczek - czekolady
20. p. Piotr Mordeja - książka
21. Jastrzębska Spółka Węglowa S. A - czapki i koszulki

do spisu treści